Het drama aan de grens

Zeker acht doden zijn al gevallen door de vrieskou, waaronder kinderen. De 'stunt' van Aleksandr Loekasjenko is volledig uit de hand gelopen. Volgens de Poolse autoriteiten gaat het inmiddels om drie- tot vierduizend mensen die aan de grens staan. Ze zijn verstoken van onderdak, voedsel en alle basisvoorzieningen. De Wit-Russen delen (beperkt) drinkwater en stookhout uit. 

Belarus

Het is een geopolitiek schaakspel met migranten als pionnen. Belarus (Wit-Rusland) biedt georganiseerde enkele reisjes aan met de EU als eindbestemming. Loekasjenko, het woord president niet waardig, is een meedogenloze dictator die het flink aan de stok heeft met de EU en dit als wraakactie bedacht heeft. De grens met de EU, dat zijn Litouwen en Polen. Beide landen hebben de noodtoestand uitgeroepen en een grenshek geplaatst.  

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/migratiecrisis-aan-de-poolse-grens-houdt-aan-situatie-blijft-onrustig~b9cf9af67/

https://www.youtube.com/watch?v=4MK8VL7yTQs 

Omdat Belarus al in de achterzak van Rusland zit (en daar weldra een federatie mee gaat vormen en opgeslokt zal worden), kunnen we ervan uitgaan dat Loekasjenko niets zonder Poetin doet. Twee oude mannen die niets liever doen dan de EU ontregelen.

Polen

Bepaald zachtzinnig gaan de Poolse autoriteiten niet met dit probleem om. In korte tijd is een ondoordringbaar grenshek opgeworpen dat herinnert aan het hek van Orban (Hongarije) van 2015. Humanitaire hulpdiensten en media worden op afstand gehouden. Vooral dit laatste is omstreden.

De EU

Hoe groot de conflicten tussen Polen en de EU op enkele andere terreinen ook zijn (onafhankelijkheid van de rechtstaat en de persvrijheid), vanuit Brussel is er opvallend weinig kritiek op de Poolse aanpak. Zo weinig dat het me verbaast. Natuurlijk zitten de andere lidstaten niet te wachten op een toestroom van migranten, die vooral naar Duitsland willen. Landen als Duitsland en Nederland houden zich stil, hopen dat Polen de grens dicht houdt en wagen het deze keer niet om Polen de maat te nemen.

En daar zijn goede redenen voor, maar er is meer over te zeggen. Ik denk dat zowel hulp als kritiek aan het adres van de Polen op zijn plek is. Hulp omdat de Poolse grens ook onze grens is en kritiek omdat er nooit een reden is om pers en humanitaire hulp op afstand te houden.

Hoe eindigt dit?

De stroom zal weldra opdrogen. Nu het nieuws de wereld overgaat, nemen steeds meer landen van vertrek ook hun maatregelen, al dan niet op verzoek van de EU:

https://a.msn.com/r/2/AAQD4DY?m=nl-nl&ocid=Nieuws

https://www.nu.nl/buitenland/6167387/turkije-weert-wegens-grenscrisis-syriers-en-irakezen-van-vluchten-naar-belarus.html 

En ik kan me niet voorstellen dat dit nieuws nieuwe potentiële migranten ook niet bereikt. Wie echt doordrongen is van de situatie zal zich wel bedenken om daar met kinderen in de winter naar toe te gaan.

Uiteindelijk zal Loekasjenko ook genoeg van zijn eigen actie krijgen. Het lijkt erop dat ook hij de toevoer van zijn menselijke munitie na al begint te beperken. Uiteindelijk zal hij de overgebleven mensen aan de grens laten oppakken en deporteren. Dat wordt wel weer een drama, want wie neemt ze terug?

Hoe moet dit anders?

Om te beginnen is dit niet een vluchtelingencrisis zoals we eerder in Hongarije en later in Italië hebben gezien. Dit is een destabiliserende actie van een vijandig buurland. Toegeven is geen optie. Als de poorten open zouden gaan, zou deze stroom blijven doorgaan en Loekasjenko's missie geslaagd zijn. 

Wat niet overal in het politieke spectrum onderkend wordt, is dat een harde EU-buitengrens onafwendbaar is. Dat is geen politiek standpunt, maar een mathematische onvermijdelijkheid. Open binnengrenzen kunnen alleen bestaan bij de gratie van gecontroleerde buitengrenzen. Om die reden zouden de kosten van de grensbewaking naar evenredigheid en draagkracht over de EU-burgers verdeeld moeten worden. Waarom zou Nederland gevrijwaard moeten zijn omdat we toevallig geen buitengrens hebben? En als we die wel ineens zouden blijken te hebben (stel hypothetisch dat het Verenigd Koninkrijk ooit zo'n stunt met Nederland, België en Frankrijk uithaalt), willen we er dan alleen voor staan? Deze harde buitengrens ontstaat nu incident-gestuurd stukje bij beetje. 

Maar dan nu over de mensen die in de diepe ellende terecht zijn gekomen. Zij zijn misleid, al dan niet naïef, maar zitten nu diep in de problemen. Mensen sterven in de kou!

Wat in de huidige crisis absoluut beter moet is de humanitaire factor. Ik hoor er niemand over. Gooi slaapzakken, tenten, kleding, eten, drinken en sanitaire hulpmiddelen over het hek. Medicijnen desnoods. Ik zou ook zeggen: neem gewonden en zieken op, maar ik zie de vraag al komen: kunnen deze mensen dan later weer teruggestuurd worden? Een zaak van leven en dood gaat boven deze vraag. Natuurlijk is dit de eerste verantwoordelijkheid van de Belarussen, die deze mensen een inreisvisum hebben verleend. Maar als die het niet doen...?

Hoe dan ook, mensen hebben altijd een uitweg nodig. Als de migranten duidelijk gemaakt wordt dat een asielaanvraag kansloos is, maar spijtoptanten wel in de EU toegelaten worden met als enig doel een terugvlucht naar het land van herkomst op kosten van de EU, dan zijn er vast velen die eieren voor hun geld kiezen.

Ik heb ook veel vragen, waar ik niet de juiste juridische kennis voor heb. Mensen die een officieel visum hebben voor een bezoek aan Belarus bevinden zich in juridische zin in een veilig land (geen gevaar voor vervolging vanuit het land van herkomst). Dat ontneemt de grondslag voor asiel in de EU. Dat Belarus na aankomst geen veilig land blijkt te zijn, compliceert de zaak en zou een nieuwe grond voor asiel in de EU kunnen zijn. Ik heb daar ook geen antwoord op, maar deze mensen zijn doorgaans in meerdere transitlanden geweest (zoals Turkije, VAE of Libanon), waar asiel mogelijk is. De EU-landen hebben geen hogere morele plicht dan andere landen om asiel te verlenen, als er al sprake is van een grondslag voor asiel, wat ik bij de meerderheid van deze mensen betwijfel. Bovendien wordt dat 'betere leven' in de EU ook door veel mensen veel te rooskleurig ingeschat, inclusief door onszelf. 

Hoe gaan we met vluchtelingen en migranten om?   

Misschien niet helemaal van toepassing op het drama van dit moment, maar dan toch deze vraag. Hier heeft niemand een goed antwoord op. Het onderscheid tussen vluchtelingen en migranten is niet eens scherp. Het gaat om mensen die een beter leven willen, een legitieme wens. Te vaak wordt de indruk gewekt dat er vanuit het eventueel ontvangende land een draaiknop is, die ergens tussen restrictief en ruimhartig afgeregeld kan worden. Dat is een 1-dimensionale benadering, toegepast op een aselecte groep die zich aandient. Bovendien is het niet eens goed vast te stellen wie de persoon in kwestie is.

Opvang in de eigen buurlanden vindt iedereen de beste oplossing, maar daar is al lang op grote schaal sprake van. Laten we er niet omheen draaien: de meeste landen (en mensen) hebben minder problemen met vluchtelingen van dichtbij, dan van ver weg. Wie voor opvang in de regio pleit om vluchtelingen buiten de deur te houden, maakt zich alleen geloofwaardig door daar proactief aan bij te dragen. De EU zou dit kunnen doen door actief opvang in derde landen te organiseren. Dus niet door een zak geld aan Turkije of Libië te geven, maar op een manier die mensen perspectief biedt.

In haar boek Nergensland (2017) presenteert Femke Halsema een visie die tenminste aandacht verdient. Ze steekt in haar eigen bubbel haar nek behoorlijk uit, omdat het een controversieel thema is, waar je snel in politieke hoeken geplaatst wordt, om wat je zegt. Hier is een interview:

https://www.youtube.com/watch?v=yPdpBxnOkCM  

Hoe dan ook, er kan meer dan we denken, als we buiten onze vaste patronen willen denken.