De achterkant van de inflatie
De inflatie grijpt wereldwijd zo sterk om zich heen, als we in vele decennia niet meegemaakt hebben. Over de hele wereld, in rijke en arme landen, weten steeds meer mensen niet hoe ze verder moeten. Wie al op het randje leefde en de energierekening ziet exploderen en de boodschappen met tweecijferige percentages ziet toenemen, krijgt geen tik maar een flinke duw over de financiële rand.
De algehele beeldvorming is dat we ‘met ons allen een beetje
armer worden’ en daardoorheen moeten zien te komen. Maar klopt dat wel? Welnu,
dat kan er zeker van komen. Een recessie kan niet uitblijven en als er
werkloosheid komt, en bedrijven moeten hun productie door energieprijzen afschakelen,
dan ontstaat er inderdaad collectieve verarming. We zijn dicht bij dit punt.
Maar zolang er geen recessie is (ofwel de productie niet
instort en de werkgelegenheid blijft zoals die is), is de totale koek niet
kleiner geworden. De inflatie die we nu beleven is een bruuske herverdeling van
middelen. Dat betekent dat er niet alleen verliezers, maar ook winnaars zijn.
Laten we eens een kijkje nemen wie dat zijn.
Gazprom (en andere gasleveranciers)
Om maar meteen met de grootste kater te beginnen. Hoe
moeizaam de militaire oorlog tegen Oekraïne dan ook verloopt, de economische
oorlog tegen West- en Midden-Europa is vooralsnog erg succesvol. Rusland heeft
een verdienmodel in het leven geroepen om met minder export meer te verdienen:
In economische termen: de prijselasticiteit is zodanig, dat
elke procent minder aanbod meer dan een procent prijsstijging oplevert. Door de
kraan dicht te draaien, komt er meer geld binnen. Dit werkt alleen bij zeer
dominante aanbieders, wat Rusland dan ook is. En tot een bepaald punt. Want dicht is dicht en dan is de omzet ook weer nul.
Terwijl de aluminium-verwerkende industrie uitgezet wordt, viert
Gazprom op provocerende wijze zijn hegemonie met gigantisch vuurwerk op
tientallen affakkellocaties:
https://nos.nl/artikel/2442119-rusland-fakkelt-al-weken-op-grote-schaal-gas-af-bij-nord-stream-1
Elke fakkel is een brandende middelvinger van Poetin.
Maar voordat ik te moralistisch word: ook in Europa zijn er
gevallen bekend waarbij het doordraaien van een deel van een oogst een zodanig
effect op de prijs had, dat de rest daarmee meer opleverde.
Andere gasleveranciers op de wereld liften dankbaar mee op
deze orgie van de gasprijs. Vreemd genoeg niet de Nederlandse Gasunie. Als we de crisis met
Gronings gas zouden overbruggen, dan zouden we ten eerste gas hebben en ook nog in het aardbevingsgebied gratis nieuwe stevige huizen kunnen uitdelen en de bittere aardbevingsaffaire feestelijk kunnen
afsluiten. Maar nee, onze overheid procedeert liever ten koste van belastinggeld
met dure buitenlandse advocatenkantoren tegen burgers die een schadeclaim
ingediend hebben.
Noorwegen dan. Een land dat kampioen olie, gas en duurzame
energie tegelijk is. Een land dat voor deze crisis met zo weinig inwoners al zo
rijk was, dat iedereen zou kunnen rentenieren, is nog heel veel rijker
geworden. En niet een beetje.
Maar niets tegen de Noren, die hebben niets verkeerd gedaan,
dus van mij geen afgunst. We bedanken ze zelfs op onze blote knieën, dat we
tegen deze woekerprijzen gas mogen kopen.
Oliemaatschappijen
Evenals het gas is ook de olie flink duurder geworden, maar
lang niet zo extreem. Oorzaak is dat Rusland op de oliemarkt minder dominant is
dan op de gasmarkt. Maar toch gaat daar ook de vlag uit. Beginnen we weer bij
de Russen. De omzet van Lukoil steeg van $77,8 mrd (2020) naar $128,3 mrd
(2021) en de prognose voor 2022 is $132 mrd. Misschien is dat laatste
groeicijfer niet zo indrukwekkend, maar door een olieboycot en twee mysterieuze
sterfgevallen heen is dat niet slecht. Stel dat je directeur van zo’n bedrijf bent
waar het geld zo binnenstroomt. Hoe leuk is dat?
Nou, niet zo leuk dus. Net als zijn voorganger. Als je in Rusland rijk bent moet je je tegenwoordig zorgen maken, want de ene oligarch na de andere komt onder verdachte omstandigheden om het leven.
Maar ik dwaal af! De energiecrisis legt Shell ook geen windeieren:
https://www.linda.nl/nieuws/binnenland/consument-betaalt-zich-rot-bedrijven-boeken-forse-winst/
En die directeuren hebben het voorrecht dat ze mogen blijven
leven. En dan de Saoedi’s:
Al die miljarden, die daar binnenstromen, komen uit de
portemonnee van de burger. Dat is de inflatie van vandaag. De inflatie van morgen
komt uit de looneisen van diezelfde burgers, en schaarste van producten door de
afgeschakelde bedrijven en de nieuwe schulden die de overheden tegen hogere
rentes moeten gaan maken. De loon-prijsspiraal is aangezwengeld. Kom daar maar
weer eens uit.
Zonne- en windenergie
Eerlijk is eerlijk, ik zal niet alleen de fossiele schurken
benoemen. De subsidietrekkers van gisteren zijn ook ineens grootverdieners
geworden, wie had ooit gedacht dat dat zo snel zou gebeuren! Lees ook even over de ontwerpfout van de energiemarkt.
https://nos.nl/artikel/2442817-discussie-over-megawinsten-bij-exploitanten-zon-en-windenergie
Ik heb altijd betoogd dat de energietransitie een verdienmodel is, maar zo extreem had ik ook nooit kunnen vermoeden. Genoeg geld voor alle noodzakelijke vervolginvesteringen: netverzwaring, energieopslag. En ook de fossiele spelers zouden de winsten duurzaam kunnen herinvesteren. Maar nu heb ik weer een naïef momentje te pakken.
Maar laat nu een ding voor eens en voor altijd duidelijk zijn: de energietransitie kan zichzelf betalen, zelfs met lagere prijzen. We moeten het alleen nog…. doen! In de hoogste versnelling.
Supermarkten
Alle begrip van onze grootste kruidenier voor de kleintjes
ten spijt, hij doet zichzelf echt niet tekort.
De moraal van het verhaal
Inflatie is geen natuurverschijnsel. Het is een afspiegeling
van gewijzigde machtsverhoudingen. De grote meerderheid piept en kraakt. Maar
er is ook een aanzienlijke minderheid waarmee het crescendo gaat. En die houden
zich stil, je hoort ze niet. Macht moet niet met onderwerping, maar met tegenmacht beantwoord worden.
Markt versus overheid
Wie mij kent, die weet dat ik in beginsel sociaalliberaal
ben (en als je vindt dat ik het niet ben, dan is dat wat ik zou ik willen
zijn). Dat is iets anders dan neoliberaal, een stroming die al bijna op haar
einde is. Zoals de communistische ideologie zichzelf om zeep geholpen heeft, zo
zien we nu de puinhopen van de neoliberale ideologie overduidelijk. De
markttheorie is mooi, maar als heilige graal zwaar overschat, omdat er in de
praktijk zelden aan de voorwaarden voor marktwerking wordt voldaan.
Dus wat doen we met deze puinhoop? Lost de markt het wel op?
Antwoord: nee, want er is geen markt. Er gebeuren wel dingen met prijzen, vraag
en aanbod, die door de markttheorie verklaard kunnen worden. Maar de actoren
zijn staten/landen/regeringen, die oorlogen voeren, die om politieke redenen aan
gaskranen draaien. En andere staten, die LNG verkopen. En staten die over
vergunningen van pijplijnen, zonneparken en windparken gaan. En een EU,
waarbinnen landen een zekere solidariteit moeten hebben.
De oplossing zal ook van staten, landen en regeringen moeten
komen. En wat kan de overheid wel of niet doen?
- Wat de overheid zeker niet moet doen, is toeslagen uitdelen om de hoge prijzen te verzachten. Accijnzen verlagen vind ik al op het randje. Belastinggeld naar een schaars goed gooien is contraproductief en put de staatskas nog verder uit. Net zoals we na een halve eeuw nog niet begrepen hebben dat hypotheekrenteaftrek onze huizenprijzen heeft opgeslingerd, en dat huurtoeslag rechtstreeks naar de portemonnee van de huisjesmelker gaat en de huurder dus niet helpt. Zo is het ook met energietoeslagen: of het nu bedrijven of burgers zijn die we willen helpen, het geld gaat naar de energiemaatschappijen waar het al tegen de plinten aanklotst, in het ergste geval Gazprom. De inflatie wordt verder aangezwengeld.
- Een prijsplafond kan heel effectief zijn. De tegenwerping is altijd dat dergelijk overheidsingrijpen de markt verstoort en tot tekorten leidt. Maar als de markt al verstoord is en het prijsplafond niet onder de kostprijs gelegd wordt, dan zal er aanbod blijven. Aanbieders werken niet harder voor excessieve winst dan voor een normale winstmarge.
- Tijdelijke heffingen op bedrijven die uitzonderlijke winsten maken, zijn ook gerechtvaardigd. Deze winsten waren voor deze bedrijven ook een verrassing en nooit een basis voor hun bedrijfsvoering.
- Het verhogen van het minimumloon, in tijden van arbeidsschaarste, kan ook geen kwaad. Ten slotte is meegaan met de inflatie voor de ondergrens van het loongebouw niets meer dan fatsoen (in tijden van recessie wil ik een ander recept propageren, overigens even fatsoenlijk, maar dat is voor een andere blog).
Het voorgenomen EU-beleid is dus wat mij betreft zo gek nog niet: https://www.businessinsider.nl/stroom-prijs-europa-brussel-eu-prijsplafond/
Reacties
Een reactie posten