Oekraïne en de big bang theorie

 

Oekraïne en de big bang theorie

Een trieste verjaardag

Terwijl in de afgelopen twee weken reddingsploegen vanuit de hele wereld burgers in Turkije en Syrië vanonder het puin vandaan haalden, nota bene ook Russische ploegen in Syrië en Oekraïense ploegen in Turkije, begroef het Russische leger alweer Oekraïense burgers in het puin met nieuwe aanvallen op infrastructuur en huizen.

Het is waarschijnlijk onethisch om twee rampen met elkaar te vergelijken. Een dodental boven 40.000 door een natuurramp in een gebied ter grootte van de Benelux is niet te bevatten. Wat moeten we zeggen van een oorlog met enkele honderdduizenden slachtoffers. Geen natuurramp, maar de beslissing van één man, of ten hoogste een kleine groep mensen (waarschijnlijk mannen), om onnodig en onbeschrijfelijk leed over twee landen uit te storten.

Twee landen zeg ik, waarom? Het leed van het overduidelijke slachtoffer, Oekraïne behoeft geen toelichting. Maar ook Rusland is slachtoffer van zijn eigen regime.

Over 6 dagen is de oorlog in Oekraïne 1 jaar oud. De balans na een jaar: de Oekraïners hebben de wereld verrast met hun tegenstand. We zouden al bijna vergeten wat onze verwachting van deze oorlog een jaar geleden was. Niet veel mensen hadden verwacht dat Oekraïners de Russen zo ver zouden terugdringen (zie blauwe vlakken). Vaak tegen een hoge prijs met onherstelbare wonden. Intussen roven de Russen kinderen uit bezette gebieden van Oekraïne, een oorlogsmisdaad.

Maar het einde is nog niet in zicht. Het tweede Russische offensief is begonnen en de Oekraïners kunnen niet anders dan zich daartegen met alle middelen die ze hebben, verdedigen.

Het is een oorlog van kwaliteit tegen kwantiteit. De Oekraïners hebben, gesteund door het westen, betere wapens. Maar de Russen hebben meer wapens en meer mensen. Voor het Russische leger tellen geen mensenlevens, ook niet de Russische. Wie niet door een Oekraïense kogel gedood wordt, riskeert een Russische. In de ‘gehaktmolen van Bachmoet’ sneuvelen dagelijks honderden Russische soldaten die het front in gestuurd worden.

 

Militaire hulp uit het westen en rode lijnen

Met de wapensteun aan Oekraïne zijn vele NAVO-landen partij in de oorlog geworden. En dat is volkomen terecht, het internationale recht staat aan ‘onze’ zijde. Er moest een grote collectieve aarzeling overwonnen worden. Sommige landen zijn daar verder in dan andere. Het is bekend dat de landen die onder de Russische onderdrukking geleefd hebben, tot de haviken behoren. Aan hun zijde ook de VS en het VK. Traditioneel terughoudend is Duitsland, een houding die nobel lijkt, maar in feite niets anders dan laf is. Gelukkig draait Duitsland bij, maar het loopt niet voorop en zullen dat ook niet doen. Opvallend is dat Nederland in het kamp van de haviken terecht gekomen is, al ging dat niet per omgaande. We zijn dan ook een mini-havikje zonder klauwen van betekenis.

Opvallend is ook dat de traditionele links-rechtstegenstelling richting Rusland sinds een generatie volkomen omgedraaid is. Was er tot en met de jaren 80 vooral aan de linker zijde terughoudendheid en heimelijke sympathie voor de Sovjetunie en zaten de haviken aan de rechterzijde, nu lijkt dit volkomen omgekeerd te zijn. De openlijke sympathie voor Rusland zit nu aan de extreemrechtse zijde.

Het idee van rode lijnen en provocatie van de Russen is ook steeds opgeschoven. Begon het met Duitse helmen voor de Oekraïners, nu komen de Duitse Leopards eraan. Gevechtsvliegtuigen zijn het volgende onderwerp, al ontkent Scholz in alle toonaarden niet zo ver te gaan. Maar waarom eigenlijk niet? Wie bedient hij door dit te zeggen? En welke rode lijn ziet hij hier? De groene Annalena Baerbock zou beslist verder willen gaan.

Langzaam komt de wereld tot de conclusie dat er maar één rode lijn is: Rusland op eigen grondgebied aanvallen. Dat wil niemand. Dat is de rode lijn die Rusland zelf op 24 februari 2022 overgegaan is (en al vele malen eerder sinds 2014). Al het andere is hulp bij zelfverdediging. Dit is volkomen geoorloofd volgens het handvest van de Verenigde Naties, in tegenstelling tot de barbaarse en illegale agressie van de Russische Federatie.

Inclusief… meevechten? Wat zeg ik nou toch? Dit is nog steeds het grootste taboe. Maar waarom eigenlijk? Er zijn vele argumenten tegen, maar geen argumenten van erkend internationaal recht.

Een vergelijking met WO1 of WO2

Elke oorlog is uniek. Elke vergelijking met elke andere oorlog gaat altijd mank. Maar principes van solidariteit en krachtsverhoudingen zijn universeel. In WO1 had Nederland de positie die je nu met Hongarije zou kunnen vergelijken (maar ook Zwitserland en Israël). In WO2 waren we in enkele dagen door de Duitsers onder de voet gelopen. Wij hadden geen alliantie met de Britten en de Amerikanen. Maar ze kwamen wel te hulp. En de rest van West-Europa.

Mijn hypothese: Europa van de nazi’s bevrijden was een veel grotere klus dan Oekraïne van de Russen bevrijden. Je hoeft alleen maar naar de kaart te kijken.

Doen wij wel genoeg voor Oekraïne? Zijn we Oekraïne iets verplicht? Nee, want Oekraïne is geen NAVO-lid, dus artikel 5 geldt niet voor dit land. Of ligt het toch anders?

 

De fouten van de NAVO

Te weinig zie ik in de media een evaluatie van de rol van de NAVO in de afgelopen decennia. Ik ga niet mee in de theorie dat NAVO-lidmaatschap van Oekraïne provocatie aan de Russen zou zijn. Immers iedereen vindt het begrijpelijk dat de Baltische staten, de Centraal- en Oost-Europese landen NAVO-leden geworden zijn. En dat Zweden en Finland lid willen worden. Waarom niet Oekraïne? Evengoed een soeverein land dat zijn eigen vrienden mag kiezen. Ik beweer het omgekeerde. Het feit dat Moldavië, Georgië Oekraïne geen NAVO-lid zijn, is een provocatie aan de Russen geweest. Het gevolg ervan is dat Rusland allemaal hapjes uit landen genomen heeft, in chronologische volgorde: Transnistrië, Abchazië, Zuid-Ossetië, de Krim, de Donbas (Loegansk en Donestk), en afgelopen jaar dus delen van Zaporizja en Cherson (maar wel prematuur administratief geannexeerd). Mijn stelling is: dit zou niet gebeurd zijn als deze landen in de jaren 90 en 0 (het geschikte tijdvenster) NAVO-lid geworden zouden zijn (wist je overigens dat de Sovjetunie in WO2 ook een flinke hap uit Finland genomen heeft: Karelia).

Jarenlang met Oekraïne over een NAVO-lidmaatschap praten maar het niet geven, dat was een ultieme provocatie aan de Russen. Dat is een onvergeeflijke fout van de NAVO geweest.

Voor wie dat te ver vindt gaan: elke NAVO-onderhandeling met een aspirant lidstaat zou gepaard moeten gaan met een onmiddellijke veiligheidsgarantie van individuele NAVO-landen, die de nieuwe lidstaat positief bejegenen. Deze garantie geldt dan wederzijds. Zo hebben we Schengen binnen (en deels buiten) de EU, zo hebben we de euro binnen de EU. Zo kan er ook een sub-clubje binnen de NAVO zijn dat met aspirant-lidstaten een voorlopige alliantie aangaat. Dit lijkt me een stabiel uitbreidingsmodel. Dat geldt nu ook voor Zweden en Finland, dat maakt chantage door een dwarsligger (Turkije) zinloos.

Vergelijk het met het afsluiten van een van een verzekering.  Ik koop een auto, telefoneer naar mijn maatschappij en krijg een voorlopige dekking tot het moment dat het papierwerk geregeld is.

 

De big bang theorie van Michel McFaul

Er ligt nog geen concept om deze oorlog te beëindigen. Het is al vaker gezegd: Oekraïne krijgt genoeg wapens om de oorlog niet te verliezen, maar niet genoeg om de oorlog te winnen. Als je dit beleid extrapoleert, dan kan het jaren duren en zullen er nog honderdduizenden doden vallen. Is dat ethisch? Nee. Is het ethisch om de Oekraïners in de steek te laten? Nee, ook niet. Is er een derde weg? Oekraïne alles geven wat ze vragen?

Michael McFaul Voormalig VS-ambassadeur in Moskou heeft een duidelijke mening en hekelt het gedoseerde incrementalisme van het westen. In een interview (kijk vooral vanaf 6:50) legt hij uit dat een grote klap effectiever is dan het gedoseerd aanleveren van hoeveelheden die steeds niet de doorslag geven.

In soortgelijke bewoordingen laten Kasparov en Khodorovski zich uit.

 

Wat vind jij ervan?

Is dit een goed idee? Kan het westen wel meer leveren? Zou een actievere ondersteuning in de Oekraïense zelfverdediging ter plekke zinvol zijn? Of hebben we niet te vaak gedacht dat een oorlog snel met een grote klap beslist kan worden?

En hoe zit het met het risico op nucleaire escalatie? Dat argument is tot nu toe steeds opgeschoven. Nucleaire escalatie brengt Rusland niet verder, maar er kan altijd een irrationeel moment komen. Maar als Rusland verliest en nucleair escaleert, is dat dan een argument om Rusland niet te laten verliezen? Of nog erger: te laten winnen? Dan word ik pas bang. Als we dat vinden, dan zouden we Oekraïne vanaf het begin niet hebben moeten helpen.

Of hebben McFaul, Kasparov en Khodorovski hier een terecht punt? Je kunt niet zeggen dat ze geen verstand van Rusland hebben.

Ik onthoud me een keer van een standpunt. Laat weten wat jij ervan vindt. En als je hiertegen bent, hoe vind jij dat het verder moet?