Het obscene verdienmodel van de banken
Een sector als parasiet van de samenleving
Er is in de westerse maatschappij al vele honderden jaren
een schandaal aan de gang waar we zo aan gewend geraakt zijn dat we het niet
meer zien: de bankensector.
Stel je voor dat je bakker bent. Het is niet zo makkelijk om
bakker te worden omdat er strenge eisen zijn om een bakkersvergunning te
krijgen. Het is immers een zeer verantwoordelijk beroep, dus je moet aan strenge
eisen voldoen. De boeren die jou van graan moeten voorzien worden uitermate
slecht beloond, maar dat geeft niet, want je hebt ze eigenlijk helemaal niet
nodig. Er is immers een centrale graanvoorziening die onuitputtelijk is. De
bakkers mogen daar tegen bodemprijzen hun graan ophalen. Als de oogst slecht
is, wordt er met een druk op de knop synthetisch graan gemaakt zodat de bakkers
nooit zonder voorraad zitten. Hoe belangrijk is het immers dat het volk gevoed
wordt! De bakkers hebben te allen tijde toegang tot deze onbeperkte graanvoorraad
en kunnen altijd brood produceren. Tegelijk kan de centrale graanopslag wel de
prijzen vaststellen, voor als men van mening is dat er in de maatschappij te weinig
of veel brood gegeten wordt. Tegenwoordig komen de klanten geen brood halen,
maar kunnen ze de broden downloaden. Er heeft een sterke digitalisering in de
bakkerijsector plaatsgevonden. Het is de bakkers gelukt om 20 tot 30 maal
zoveel broden online te verkopen dan ze daadwerkelijk bakken. Nee, ze worden
niet met de koerier geleverd, maar ze staan in je digitale broodtrommel. Zo
zijn de bakkers immuun geworden voor de prijzen van de centrale
graanvoorziening. Maar de klanten krijgen wel de volle rekening, die door
stijgende prijzen ook nog eens fors oploopt. Bakkers behoren tot de meest beschermde
en gesubsidieerde beroepsgroep van de maatschappij. De bakkers hebben door hun
geautomatiseerde processen steeds minder personeel nodig, waardoor de bakkersbazen
miljoenen aan salaris en bonussen verdienen. En dan heb ik het nog niet eens
over graan van dubieuze herkomst (gestolen in een oorlog in een nabij Europees
land), dat clandestien in het productieproces zijn weg vindt. Dit heeft
allemaal weinig met marktwerking te maken. Het zijn eigenlijk de oligarchen van
onze samenleving: het is een door de overheid georkestreerde exploitatie van
boeren en klanten door de bakkers. En mocht het de bakkers in dit paradijs toch
nog lukken om onderuit te gaan, dan worden ze door de overheid gered, want stel
je voor dat we zonder bakkers komen te zitten. De maatschappij brengt langs
diverse wegen grote offers om deze sector in stand te houden. Direct als boer
of klant, en indirect als belastingbetaler.
Ja, bovenstaande klinkt natuurlijk absurd, en met het downloaden
van een brood dat je niet kunt eten gaat de vergelijking wel een beetje mank.
Maar mocht het muntje nog niet gevallen zijn: de bakkers zijn de banken, de
centrale graanvoorziening is de ECB, de boeren zijn de spaarders en de klanten
zijn de leners (ja, ook u als u een hypotheek hebt), gestolen graan is crimineel
geld. De gedownloade broden zijn het geld op uw rekening. Misschien stort uw
wereldbeeld nu in, maar dat geld op uw rekening bestaat eigenlijk niet. Laat
dat eens tot u doordringen. Het goede nieuws is dat uw hypotheekschuld
eigenlijk ook niet bestaat.
Het is een goed bewaard geheim dat banken verdienen aan iets
dat ze niet hebben, maar met een druk op een knop tevoorschijn
toveren: geld.
Zoals elk klimaat wel voor toerisme geschikt is, zo weten
banken onder alle omstandigheden hun verdienmodel aan te passen. Bij een lage rente
(ja zelfs negatieve rente) worden banken risicoloos beloond om geld van de ECB
te onttrekken. Kredieten hebben nog nooit een negatieve rente gehad, dus aan
die kant verdienen de banken altijd. De hypotheekrente was wel een tijd heel
laag, maar de banken hebben daar dus nog steeds dubbel aan kunnen verdienen. Nu
de rente hoog is, is het voor de banken handig om spaargeld, waar ze de
spaarders vrijwel geen rente voor betalen, bij de ECB tegen een goede rente te
stallen en intussen met zelfverzonnen geld zakelijke kredieten en hypotheken te
verstrekken. En dat tegen een nog hogere rente. En dan heb ik het nog niet eens
over de rente die ze op staatsleningen ontvangen. Ja, geld dat ze zelf niet
hadden, maar wel aan u en mij hebben uitgeleend voor de scholen, de ziekenhuizen
en de straatverlichting, waarover wij via de belasting rente aan de banken betalen.
De banken opereren doorgaans in de luwte en krijgen meestal
niet veel aandacht voor hun permanente rooftocht. Het is nu weer eens zo absurd,
dat het in de media weer opgemerkt wordt:
Zonder enig overdrijven kunnen we objectief vaststellen dat
de westerse bankensector alle verschijnselen van de oligarchen in de Russische
maatschappij heeft: ze produceren feitelijk niets, ze zijn sterk met de politiek
verweven, er is geen vrije marktwerking maar juist sprake van een zeer
beschermd, door de overheid gegarandeerd en gesubsidieerd verdienmodel en er
wordt waanzinnig veel geld aan de maatschappij onttrokken door mensen die de
maatschappij geen enkel nut bewijzen.
Er valt nog zo veel meer over te zeggen, hoe deze sector
rupsje-nooit-genoeg zijn klanten ook nog allerlei producten in de maag probeert
te splitsen, waar alleen de sector zelf iets aan heeft. Dit aspect is na diverse
woekeraffaires weliswaar op zijn retour, maar de gevolgen van aflossingsvrije
hypotheken in de jaren 90 en 0 worden nu explosief. De rente stijgt,
rentetermijnen lopen af, huizen zijn niet afbetaald en mensen zijn compleet in
een hoek gedrukt als zakelijke kredieten en hypotheken verlengd moeten worden.
De oververhitte economie is inmiddels alweer in een recessie
beland, die hopelijk niet erger wordt.
Een sector die niets produceert maar wel woekerwinsten
boekt, ten tijde van een recessie. Dit klopt toch niet?
Zou het ook anders kunnen?
Sinds het ontstaan van de
bankensector in de middeleeuwen, is dit probleem er. Soms erger, dan weer
iets minder erg. Biljetten waren tegoedbonnen voor goud. Al snel hadden de goudsmeden
(voorlopers van de banken) in de gaten dat er niet veel misging als er meer
biljetten in omloop kwamen dan er aan goud in de kluis lag. In de huidige
digitale wereld staat dit gelijk aan banken die kredieten uitzetten zonder
dekking van spaargeld of geld uit de ECB (eveneens digitaal, maar op een
metaniveau hoger is het een vergelijkbaar mechanisme van de eerste goudsmeden).
Hoe mooi zou het zijn als niet alleen de kosten, maar ook de
baten van het geldsysteem aan de maatschappij ten goede kwamen? Pleit ik er nu
voor om de hele bankensector te nationaliseren (of te “europiseren”)? Ben ik
een revolutionaire socialist? Of nog erger: een communist? Nee, allerminst. Ik
pleit voor een vrije markt, maar dan een echte vrije markt. Dat betekent
dat een bank geen geld mag uitlenen dat ze niet heeft. Tegenover een euro
uitgeleend geld, moet een euro spaargeld staan (of misschien zelfs € 1,10 want
elk bedrijf heeft nou eenmaal een magazijn met een beetje voorraad). De rente
is dan geen onderdeel van het verdienmodel van de bank, net als (in de echte
wereld) bij het graan. Is het graan duur? Dan wordt het brood duur. Is het graan goedkoop?
Dan wordt het brood goedkoop. Verlaagt de bakker zijn prijs niet, dan gaan de
klanten naar een andere bakker. Dat is marktwerking, die in de financiële
sector nu ontbreekt.
Voordat u het zegt, zal ik het zeggen: er is niet genoeg
spaargeld. Bij gebrek aan spaarders droogt de kredietverlening op en komt de
economie krakend tot stilstand! Ten eerste is dit de vraag in een land met € 1,6
biljoen pensioenreserve (ja: dit is 1,6 miljoen maal miljoen). Ten tweede: al
zou het zo zijn, als grote buffer in het systeem hebben we een centrale bank
die tekorten aan liquiditeiten kan oplossen door geldschepping en overvloedige
liquiditeiten kan absorberen door de banken daar hun geld te laten stallen. Bij
een gezonde economie en gestage geldgroei zal de ECB een netto gelduitlener
zijn en hierover rente-inkomsten ontvangen.
De rol voor een centrale bank is een tekort aan spaarders of
leners in de maatschappij te kunnen opvangen en zo het financiële stelsel te
stabiliseren. Draaiknop = rente, stuurdoel = inflatie. Niets meer en niets
minder. Dit was ook altijd de bedoeling. Maar door de overmatige particuliere
geldschepping is de ECB (als vertegenwoordiger van de overheid) haar grip aan
het verliezen. Naarmate het waterhoofd van ongedekt geld groter wordt, wordt de
sector ook instabieler. We hebben deze les al in 2008 geleerd. Of eigenlijk
blijkt dat we niets geleerd hebben.
Maar terug naar onze hervorming van het financiële stelsel. De
banken maken in deze nieuwe wereld nog steeds winst, maar dat is niet meer dan
het renteverschil tussen lenen en sparen, een operationele marge om hun
bedrijfsvoering te bekostigen. De echte megawinsten door de geldgroei komen bij
de ECB terecht. Aandeelhouder van de ECB zijn de 20 eurolanden. Op de
begrotingen verdwijnen de rentebetalingen op staatsschulden, en ontstaan
winstdelingen van de ECB aan de 20 regeringen die aandeelhouders zijn.
Dit klinkt te mooi om waar te zijn. Heb ik dit bedacht? Nee, dit heet full-reserve-banking:
bankieren met volledige dekking. Wie hierop zoekt,
vindt een wereld aan uitleg.
Wat hierbij zou helpen is een digitale euro, hiermee herwint
de ECB weer regie terug van de private bankensector, maar in het geheel is het
een detail. Het gaat om de volledige financiële dekking: het is een ideaal,
waar al tientallen jaren over gepraat wordt. Er zijn verenigingen die zich met dit
ideaal bezighouden. Er is bij vriend en vijand geen twijfel over de
haalbaarheid (en zelfs de maatschappelijke wenselijkheid!) van dit concept.
Klik maar eens op de links, het zijn werkelijk grote namen die dit idee
onderschrijven, niet alleen een onbeduidende revolutionaire blogger op
zaterdag.
We hebben in onze westerse wereld een financiële mafia die
totaal met de politiek verweven is en dit tegenhoudt, vergelijkbaar met drugskartels in narcostaten die we verafschuwen. Het gaat zo ver, dat
politieke partijen niet eens over dit onderwerp beginnen. Waarom eigenlijk
niet? We hebben ons toch ook ooit van de katholieke inquisitie bevrijd? En van
de eeuwen waarin de adel het voor het zeggen had? En van kinderarbeid? En van
uitsluiting van vrouwen voor het kiesrecht? Er is sindsdien in onze
maatschappij veel verbeterd, maar laten we deze hobbel ook eens nemen!
Mijn betoog is niet socialistisch, integendeel. Ik pleit
voor het beteugelen van een sector die ons in een houdgreep vastklemt: een
echte vrije markt waar concurrente kan plaatsvinden. Concurrentie is
keuzevrijheid voor ons burgers. Met een centrale bank als hoeder voor het
maatschappelijk belang en als drager van maatschappelijke kosten en ontvanger
van maatschappelijke baten. Volgens mij past dit exact in de staatsvorm, zoals de
westerse democratieën bedoeld zijn.
Reacties
Een reactie posten